Este blog pretende amosar a referencia de mulleres ourensás que pola súa traxectoria están a deixar e deixaron unha pegada importante tanto na nosa cidade e provincia como fóra dela. É o caso da muller que se presenta nesta entrada, Ángeles Otein que, aínda que non naceu en Ourense, si tiña raíces ourensás, xa que o seu avó, por parte materna, era oriúndo da nosa cidade, Ourense, e chamábase Don Luís Iglesias que estaba casado con Dona Blanca Somoza natural de Santander. Pois ben, Ángeles naceu en Algete o 24 de xuño de 1895 e era cantante lírica e profesora. Ángeles recorreu o mundo recollendo o éxito coa súa voz prodixiosa, tanto en Italia e nos países nórdicos e en América. En 1926 casou con D. Enrique Naya e viviron na Habana. Volveu á escena ata 1942 e logo dedicouse ao ensino, contando entre os seus alumnos con Pilar Lorengar, María Luisa Nacho, Consuelo Rubio, a súa sobriña Marimí del Pozo e máis tarde a que sería a súa filla política Kitty Fernández. En 1960, xa viúva, mudouse para Porto Rico chamada por Pablo Casals, profesor no Conservatorio. En 1971 volveu a Madrid onde morreu dez anos despois.
En 1995 celebrouse o centenario do seu nacemento en Algete.
Vid: Ángeles Otein
Ourense tamén conta con nomes propios de mulleres que transcederon na historia. Foron e son pioneiras destacadas en diferentes campos. Por tal motivo, é preciso recoñecelas xa que constitúen unha base importante na nosa historia local. Deste xeito, Ourense contribúe a ampliar a nómina das mulleres que ao longo da historia e en moitos lugares foron invisibles. Rosa M.Cid Galante.
17 diciembre 2011
11 diciembre 2011
ÁNGELES GULÍN
Naceu en Ribadavia o 18 de febreiro de 1936. A afección pola música foi fomentada sobre todo polo seu pai, que era director de orquestra e espertouse xa desde moi pequena en Ribadavia (Orense). Aos oito anos trasladáronse a Montevideo e aos dezaoito empezou a estudar música co seu pai: solfexo, piano, harmonía, canto...
O tratou a súa voz coma se fose un instrumento máis da orquestra, e quería que soubese todo o que debe saberse para poder cantar, tocar o piano, interpretar calquera peza e estudar ela soa sen necesi dade dun pianista, por se tiña necesidade diso algunha vez. O seu pai foi o seu único mestre. En Madrid, tivo como mestre a Miguel Barrosa, quen soubo tratar a súa voz coa mesma técnica vogal que ela seguía; é dicir, polo
camiño da natureza, sen forzamiento algún. En canto a repertorio, en Roma traballou coa señora Cabarra, unha gran pianista. E en Madrid preparouno co mestre Casal Chapí e outros bos pianistas.
Ao dezanove anos debutou en Montevideo con "A frauta máxica", no papel da Raíña da Noite. Logo preparou "Rigoletto" (o papel de Gilda), "Lucia deLammermoor", obras españolas como "Dona Francisquita", "Mariña","A Dogaresa", "Maruxa", etcétera. Casou e en 1964, regresou a España co seu marido, onde estiveron uns meses. Posteriormente marcharon a Alemaña, país no que perfeccionou os seus estudos. En 1967 debutou en Düsseldorf, con "Simón Boccanegra". A partir de aí empezou a carreira en grande.
Na tempada 1968-69 presentouse ao concurso de Voces Verdianas de Busseto, e gañou o primeiro premio absoluto. Iso proporcionoulle moitos contratos. Debutou nunha praza tan difícil como Parma, cunha ópera que facía moito tempo que non se representaba:"Stiffelio", de Verdi, fixo o papel de Alma, e obtivo un gran éxito. Volveu de novo a España. Cantou no Teatro Real de Madrid "A vida breve", de Falla. E deseguido puido actuar nos grandes teatros de Italia. En 1970 debutou no Carnegie Hall de Nova York, coa ópera "Terra baixa". En realidade, o papel de Marta era para mezzosoprano. Pero caeu enferma quen tiña que cantalo e chamárona a ela pola gran extensión da súa voz . Despois recorrío San Francisco, Detroit, Filadelfia, etcétera. En Europa, naturalmente, é onde máis actuou. Sobre todo en Alemania, Austria, Hungría, Checoslovaquia. A obra que lle supuxo o gran salto aos teatros de Italia e de Europa toda foi "O corsario", de Verdi. O papel de Gulnara (unha odalisca moi agresiva), moi difícil polos grandes cambios de tesitura, foi, en 1971, unha oportunidade que lle proporcionou posteriores éxitos.
Cantouno en Venecia, xunto á Papantoniou, Casellato-Lamberti e Renato Brusón, baixo a dirección do mestre Franci.
No Gran Teatro do Liceo cantou na tempada 1970-71: "Aida", xunto a Pedro Lavirgen; e "A Gioconda", xunto a Carlo Bergonzi. En canto ás últimas actuacións, en Viena cantou "La Dolores", xunto a Pedro La Virgen, Antonio Brancas e Esteban Astarloa, a parte de toda a tempada de inverno en Italia, Francia, etcétera. En Caracalla pechou a tempada con "Aida". A continuación seguen os Festivais de Bilbao e Oviedo ("Turandot" e "Luisa MiHer") A finais de setembro gravo, en Turín,"Aroldo". Despois fixo en Madrid "María Egipcíaca", para Radiotelevisión Española. E así sucesivamente.
A súa voz suscitaba polémica, era unha voz grande, extensa, sen límites de repertorio, que progresou bastante desde o primér debut.
Facelecu en Madrid o 10 de outubro de 2002.
Vid: La Vanguardia
La zarzuela
O tratou a súa voz coma se fose un instrumento máis da orquestra, e quería que soubese todo o que debe saberse para poder cantar, tocar o piano, interpretar calquera peza e estudar ela soa sen necesi dade dun pianista, por se tiña necesidade diso algunha vez. O seu pai foi o seu único mestre. En Madrid, tivo como mestre a Miguel Barrosa, quen soubo tratar a súa voz coa mesma técnica vogal que ela seguía; é dicir, polo
camiño da natureza, sen forzamiento algún. En canto a repertorio, en Roma traballou coa señora Cabarra, unha gran pianista. E en Madrid preparouno co mestre Casal Chapí e outros bos pianistas.
Ao dezanove anos debutou en Montevideo con "A frauta máxica", no papel da Raíña da Noite. Logo preparou "Rigoletto" (o papel de Gilda), "Lucia deLammermoor", obras españolas como "Dona Francisquita", "Mariña","A Dogaresa", "Maruxa", etcétera. Casou e en 1964, regresou a España co seu marido, onde estiveron uns meses. Posteriormente marcharon a Alemaña, país no que perfeccionou os seus estudos. En 1967 debutou en Düsseldorf, con "Simón Boccanegra". A partir de aí empezou a carreira en grande.
Na tempada 1968-69 presentouse ao concurso de Voces Verdianas de Busseto, e gañou o primeiro premio absoluto. Iso proporcionoulle moitos contratos. Debutou nunha praza tan difícil como Parma, cunha ópera que facía moito tempo que non se representaba:"Stiffelio", de Verdi, fixo o papel de Alma, e obtivo un gran éxito. Volveu de novo a España. Cantou no Teatro Real de Madrid "A vida breve", de Falla. E deseguido puido actuar nos grandes teatros de Italia. En 1970 debutou no Carnegie Hall de Nova York, coa ópera "Terra baixa". En realidade, o papel de Marta era para mezzosoprano. Pero caeu enferma quen tiña que cantalo e chamárona a ela pola gran extensión da súa voz . Despois recorrío San Francisco, Detroit, Filadelfia, etcétera. En Europa, naturalmente, é onde máis actuou. Sobre todo en Alemania, Austria, Hungría, Checoslovaquia. A obra que lle supuxo o gran salto aos teatros de Italia e de Europa toda foi "O corsario", de Verdi. O papel de Gulnara (unha odalisca moi agresiva), moi difícil polos grandes cambios de tesitura, foi, en 1971, unha oportunidade que lle proporcionou posteriores éxitos.
Cantouno en Venecia, xunto á Papantoniou, Casellato-Lamberti e Renato Brusón, baixo a dirección do mestre Franci.
No Gran Teatro do Liceo cantou na tempada 1970-71: "Aida", xunto a Pedro Lavirgen; e "A Gioconda", xunto a Carlo Bergonzi. En canto ás últimas actuacións, en Viena cantou "La Dolores", xunto a Pedro La Virgen, Antonio Brancas e Esteban Astarloa, a parte de toda a tempada de inverno en Italia, Francia, etcétera. En Caracalla pechou a tempada con "Aida". A continuación seguen os Festivais de Bilbao e Oviedo ("Turandot" e "Luisa MiHer") A finais de setembro gravo, en Turín,"Aroldo". Despois fixo en Madrid "María Egipcíaca", para Radiotelevisión Española. E así sucesivamente.
A súa voz suscitaba polémica, era unha voz grande, extensa, sen límites de repertorio, que progresou bastante desde o primér debut.
Facelecu en Madrid o 10 de outubro de 2002.
Vid: La Vanguardia
La zarzuela
10 diciembre 2011
VICENTA PÉREZ LÓPEZ
Vicenta naceu o 25 de febreiro de 1913 en Dadín, O Irixo, era irmá de María Pérez López que tamén figura neste blog.
Eran fillas de Hermenesindo Pérez García que era médico e de Elvira López.
Vicenta residía en Ourense na rúa Lúis Espada número 7.
Tiña grandes dotes para a pintura. Presentou en marzo de 1929 unha mostra dos seus cadros na Deputación Provincial de Ourense. Tras examinar as súas obras por medio dun perito a Deputación aceptou concederlle unha subvención de mil pesetas para que puidera continuar os seus estudos en Madrid. É importante salientar como as institucións axudaron a que mulleres ourensás puidesen formarse nas súas inquedanzas.
Estudou no Instituto Ourensán e obtivo o título de bacharelato en 1933. O 30 de agosto de 1934 enviou unha carta ao Decano da Facultade para solicitar que lle permitise presentarse ás probas de enfermería que estaban previstas para setembro dese ano.
Casou co Director do Banca Don Ricardo Martín Esperanza que contribuíu á creación do Polítogo Industrial de Ourense e a Torre de Ourense. Ademais foi fundador da Falanxe en Ourense.
Tamén consta nun estudo realizado por Ana Cebreiros Iglesias que Vicenta Pérez López foi fundadora da Sección Feminina en Ourense no ano 1935.
Ourense foi a segunda de Galicia e a terceira de toda España en crear a Sección Feminina en 1935. Con Vicenta estaban Álvarez de Nóvoa que era a encargada de Prensa e logo delegada provincial do ramo, Antonia Méndez Villar, Felisa de Prada, Áurea Rodríguez Fernández, Elvira e Maru Pérez, Teresa Cabrera, Maruja Gándara, Pacita Carballo que era a delegada provincial de flechas...O seu papel era estimular o amor á Patria, ao Estado, ás tradicións...Confeccionaban camisas azuis para atender á demanda dos afiliados, bordado dos estandartes, bandeiras, símbolos, asistencia aos detidos falanxistas no verán de 1934, apoio ás familias, recollida de colectas, etc. Algunha destas mulleres foron encarceradas na etapa do Frente Popular.
No 14 de xuño de 1944 Vicenta recibiu a medalla de La Vieja Guardia nun acto no Xardín do Posío e con ela tamén as súas compañeiras Concepción Pérez López, irmá de Vicenta, Rosa Lamas Álvarez, Teresa Cabrera Borrajo, María Vázquez González, Carmen Felpeto Vázquez, María Silva García e Carmen Varela Martínez.
Vicenta faleceu en xuño de 1966.
(Fonte: El Pueblo Gallego, 1 de xaneiro de 1938, p. 13)
Vid:
http://culturagalega.org/album/docs/linatempo.pdf; http://investigadoresfranquismo.com/pdf/comunicacions/mesa4/cebreiro.pdf
Pascual Carballo, A., Mas de cien años en la vida de Ourense, A Coruña, 1996, páx. 142; Vid: Prada Rodríguez, J. "O activismo feminino conservador no primeiro terzo do século XX" en Prada, J. de Juana, J. (Dir.) As mulleres en Galicia no século XX, Ir Indo, Vigo, 2011, pp. 106-109; El Progreso, 2 de xuño de 1966, p. 3; El Pueblo Gallego, 18 de outubro de 1975, p. 17.
Etiquetas:
Bachillera de comezos de século XX,
P,
Pintora,
Política
05 diciembre 2011
MARGA MONDELO GÓMEZ
Marga Mondelo Gómez, nace en Ourense o 29 de Xuño de 1956.
Descobre a súa paixón polo debuxo sendo nena, despuntando entre os seus compañeiros.
Autodidacta o que demostra mestría pois, podemos dicir, que a súa capacidade é innata. Domina o debuxo artístico a temperá idade. Esperta nela un gran interese polo mundo da pintura. A súa aprendizaxe evidencia un ritmo vertixinoso. Decora ao óleo os lenzos, con gran cromatismo, utilizando como incono dos mesmos o corpo humano e elementos varios da natureza universal, pois non hai que esquecer que o humanismo impregna a vida e obra desta gran pintora, do que non adbicará.
Repasando a súa obra é digno de mención o seu realismo, aínda que en ocasións o motor lla súa imaxinación prodixiosa, renovador incansable, transforma a tea en xenuíno subrealismo-cubismo.
Exposicións
· Facultade de Ciencias del Campus de Ourense (Febrebro 2002)
· Studio 34 (Enero 2002)
· Café Arume (Diciembre 2002)
· Studio 34 (Mayo 2003)
· Motel Auriense (Agosto 2003)
· Café Arume (Diciembre 2003)
· Auditorio Municipal de Ourense (Septiembre 2005)
· Exposición colectiva Café Isaac ( Diciembre 2005)
· Ateneo de Ourense (Agosto 2006)
· Liceo de Ourense (Septiembre 2006)
· Exposición colectiva Café Isaac (Diciembre 2006)
· Café Isaac (Junio 2007)
· Exposición colectiva Café Isaac (Septiembre 2007)
· Exposición colectiva Café Isaac Sala de Arte (Diciembre 2007)
· Exposición Casino de Santiago de Compostela Sala de Arte (Enero 2008)
· Exposición Casa da Cultura de Monforte de Lemos (Marzo 2008)
Vid: Páxina oficial de Marta Mondelo
Descobre a súa paixón polo debuxo sendo nena, despuntando entre os seus compañeiros.
Autodidacta o que demostra mestría pois, podemos dicir, que a súa capacidade é innata. Domina o debuxo artístico a temperá idade. Esperta nela un gran interese polo mundo da pintura. A súa aprendizaxe evidencia un ritmo vertixinoso. Decora ao óleo os lenzos, con gran cromatismo, utilizando como incono dos mesmos o corpo humano e elementos varios da natureza universal, pois non hai que esquecer que o humanismo impregna a vida e obra desta gran pintora, do que non adbicará.
Repasando a súa obra é digno de mención o seu realismo, aínda que en ocasións o motor lla súa imaxinación prodixiosa, renovador incansable, transforma a tea en xenuíno subrealismo-cubismo.
Exposicións
· Facultade de Ciencias del Campus de Ourense (Febrebro 2002)
· Studio 34 (Enero 2002)
· Café Arume (Diciembre 2002)
· Studio 34 (Mayo 2003)
· Motel Auriense (Agosto 2003)
· Café Arume (Diciembre 2003)
· Auditorio Municipal de Ourense (Septiembre 2005)
· Exposición colectiva Café Isaac ( Diciembre 2005)
· Ateneo de Ourense (Agosto 2006)
· Liceo de Ourense (Septiembre 2006)
· Exposición colectiva Café Isaac (Diciembre 2006)
· Café Isaac (Junio 2007)
· Exposición colectiva Café Isaac (Septiembre 2007)
· Exposición colectiva Café Isaac Sala de Arte (Diciembre 2007)
· Exposición Casino de Santiago de Compostela Sala de Arte (Enero 2008)
· Exposición Casa da Cultura de Monforte de Lemos (Marzo 2008)
Vid: Páxina oficial de Marta Mondelo
16 noviembre 2011
NURIA NAVERÁN
Nuria Naveran naceu en Ourense e é licenciada en Bioloxía. Foi discípula do prestixioso catedrático Angel Carracedo e formou parte dun equipo de investigación dirixido por un profesor de Copenhague que acaba de botar por terra a teoría dos Clovis, os que até agora se identificaban como os primeiros habitantes de América.
Estivo nove meses na a Universidade de Oxford e alí Nuria tivo a oportunidade de coñecer ao profesor Eske Willerslev, quen logo a chamou para que fose á Universidade de Copenhague a traballar con el.
Alí en Dinamarca traballou durante seis meses no laboratorio con "restos de terra mesturados con herba seca" recentemente traídos de Oregón (Estados Unidos). Estes vestixios eran en realidade procolitos, ou o que é o mesmo, fósiles de excrementos humanos que sufriran un proceso de mineralización. A misión de Nuria Naveran era "lograr extraer ADN humano" e certificar a súa idade. Así demostrou que antes dos Clovis existiu outro grupo humano en Anérica. O achado deste traballo é foi tan relevante que chegou a publicarse na a revista Science.
Vid: La Opinión de Coruña
Estivo nove meses na a Universidade de Oxford e alí Nuria tivo a oportunidade de coñecer ao profesor Eske Willerslev, quen logo a chamou para que fose á Universidade de Copenhague a traballar con el.
Alí en Dinamarca traballou durante seis meses no laboratorio con "restos de terra mesturados con herba seca" recentemente traídos de Oregón (Estados Unidos). Estes vestixios eran en realidade procolitos, ou o que é o mesmo, fósiles de excrementos humanos que sufriran un proceso de mineralización. A misión de Nuria Naveran era "lograr extraer ADN humano" e certificar a súa idade. Así demostrou que antes dos Clovis existiu outro grupo humano en Anérica. O achado deste traballo é foi tan relevante que chegou a publicarse na a revista Science.
Vid: La Opinión de Coruña
TERESA MARTÍNEZ RANDULFE
Naceu en Ourense e era filla de Mercedes Randulfe e Ángel Martínez Doval, ambos os dous profesores no Colexio Concepción Arenal de Ourense, un centro de recoñecido prestixo na cidade durantes os anos trinta.
Casou cun inxenieiro, Guillermo Constenla, que coñeceu en Madrid, e que foi ministro de transportes e comunicación en Costa Rica.
Pouco despois de chegar a San José, Teresa Martínez Randulfe integrouse plenamente na vida costarriqueña. A súa fácil e pronta integración levouna a participar activamente na vida política do país, a través do Partido de Liberación Nacional (FLN), no que se inscribiu, e onde ocupou diversos postos, sempre moi preto de Óscar Arias, antes de ser deputado na Asemblea Lexislativa.
Pouco despois de chegar a San José, Teresa Martínez Randulfe integrouse plenamente na vida costarriqueña. A súa fácil e pronta integración levouna a participar activamente na vida política do país, a través do Partido de Liberación Nacional (FLN), no que se inscribiu, e onde ocupou diversos postos, sempre moi preto de Óscar Arias, antes de ser deputado na Asemblea Lexislativa.
Traballou en diversas áreas do FLN, e nas eleccións de 1986 foi asesora política do candidato Arias. Co seu nomeamento, Teresa Martínez pasou a ser a primeira muller embaixadora de Costa Rica.
Vid: El País
Vid: El País
09 noviembre 2011
CELSA BARJA RODRÍGUEZ
Naceu en O Pereiro (A Mezquita, Ourense) non ano 1966. Muller polifacética pois é editora, escritora en galego e castelán, ensaista. As súas obras son:
Obra en galego
Poesía: Espindo un bico, 2010; La flor y su herida; Con unas letras; A fervenza das poetas; Entre voces
Obra en castellano:
Poesía: Con unas letras; Algo de mí; La flor y la herida; Fiat lux; Sucede que ...; Tango
Narrativa: Volver a casa; Entre tú y yo, relatos cortos; Mea culpa, novela erótica; Etiam peccata; Inmanente trinidad; Orfandad inmemorial; Cenicienta.
Vid: Ediciona; Wikipedia
Obra en galego
Poesía: Espindo un bico, 2010; La flor y su herida; Con unas letras; A fervenza das poetas; Entre voces
Obra en castellano:
Poesía: Con unas letras; Algo de mí; La flor y la herida; Fiat lux; Sucede que ...; Tango
Narrativa: Volver a casa; Entre tú y yo, relatos cortos; Mea culpa, novela erótica; Etiam peccata; Inmanente trinidad; Orfandad inmemorial; Cenicienta.
Vid: Ediciona; Wikipedia
25 octubre 2011
TERESA CID RUMBAO
Teresa Cid Rumbao nai de Alfredo Conde. Esta información é un breve resumo das lembranzas de Alfredo Conde sobre a figura da súa nai relatadas na Revista Galega do Ensino.
Teresa naceu en Allariz no ano 1914. Cursou os estudos de Maxisterio na escola normal de Ourense, onde foi discípula de Vicente Risco e mais de Bartolomé Mostaza, profesor que foi dela de literatura e do que conservou sempre unha memoria grata. Exerceu a súa profesión en lugares veciños a Allariz e mesmo tamén nalgún centro privado do centro da vila.
Estivo de mestra en Rebordelo, concello de Cotobade, unha aldeíña moi próxima a Carballedo, capital do concello, onde estaba a fonda de Pepe da Chan na que ela se hospedou antes de ocupar a casa-escola que lle correspondía. Os métodos pedagóxicos que empregaba eran tan novidosos que non tiñan cabida nun ensino público tan recalcitrante ás modernidades, por iso Teresa funda en Pontevedra unha escola privada no que aplicar non só as pautas establecidas pola Montessori senón as de Piaget, Freire e algúns outros pedagogos.
Estivo de mestra en Rebordelo, concello de Cotobade, unha aldeíña moi próxima a Carballedo, capital do concello, onde estaba a fonda de Pepe da Chan na que ela se hospedou antes de ocupar a casa-escola que lle correspondía. Os métodos pedagóxicos que empregaba eran tan novidosos que non tiñan cabida nun ensino público tan recalcitrante ás modernidades, por iso Teresa funda en Pontevedra unha escola privada no que aplicar non só as pautas establecidas pola Montessori senón as de Piaget, Freire e algúns outros pedagogos.
Foi así como naceu o Colexio Estudio, así denominado en honor e mellor recordo do madrileño de igual nome, vinculado á Institución Libre de Ensinanza. Foi o primeiro centro mixto de carácter legal e custou non pouco conseguir que fose administrativamente admitido en tal e clarificadora condición.
Dende un comezo os rapaces dispuxeron de carballeiras nas que realizar os seus recreos, tiveron parcelas de terra nas que facer cultivos agrícolas ou criar animais. Cando non se estilaba moito dispoñer de laboratorios de física, de química e de ciencias naturais, os alumnos do Colexio Estudio dispuñan deles todos, pero tamén de aulas de cerámica e de traballos manuais, de música, de danza e de pintura.
Co paso do tempo o colexio ía adaptándose ás novas normativas e xa na década dos setenta as profesoras da primeira etapa de EXB daban dúas horas de clase ao día e dedicaban o resto da xornada laboral a preparalas debidamente, mentres os seus alumnos tiñan profesores de xadrez ou doutras actividades, curiosamente chamadas extraescolares.
Dende un comezo houbo un psicólogo no cadro de persoal e todos os días un médico pasaba unhas horas no centro atendendo o seu estado e seguindo o desenvolvemento corporal dos rapaces. As clases de galego, que xa se viñan impartindo dende sempre, continuaron dándose no novo colexio acaso con maior intensidade.
Cando non se sabía ben aínda que eran, no colexio xa houbo aula de informática dotada con ordenadores, na que os rapaces de entón empezaron a tomar contacto con eles e coas novas tecnoloxías.
Dábanselles clases de gramática da imaxe e as clases de gramática ou de xeografía xenerativa, grazas á intuición da nosa nai, xa eran unha realidade no colexio.
Teresa tiña unha fonda preocupación polo preescolar, que consideraba fundamental na formación dun neno, por iso fixo posible que se encargara a Suecia unha aula especial na que desenvolver a psicomotricidade infantil.
Relato completo de Alfredo Conde: MIÑA NAI, UNHA MESTRA DE VANGARDA en REVISTA GALEGA DE ENSINO.
Foto extraída da publicación dixital de RGE.
Relato completo de Alfredo Conde: MIÑA NAI, UNHA MESTRA DE VANGARDA en REVISTA GALEGA DE ENSINO.
Foto extraída da publicación dixital de RGE.
23 octubre 2011
AURORA DE LA TORRE PARADA
Foi outra pioneira na nosa provincia. Naceu o 11 de maio de 1897 na Rabaza (Ourense) filla de propietarios, entendendo por tales aqueles que tiñan terras de labranza cedidas a xornal. Aurora en 1909, con 15 anos, inscríbese no Instituto Provincial para cursar por libre os estudos de Maxisterio e figura matriculada ata 1913. Preparouse no Colexio Modelo da cidade e obtivo moi boas cualificacións sendo premidada en varias materias. Unha vez finalizados os estudos solicitou traslado á Escola Normal de León para realizar os estudos superiores. Seguiu preparándose no Colexio Modelo e tanto nos exámenes como nos exercicios de reválida sacou sobresaliente, acadando, deste xeito, o título Superior de Mestra en 1914.
04 octubre 2011
ERNESTINA OTERO SESTELO
Ernestina Otero naceu en Redondela no ano 1890 foi mestra e pedagoga. Mencionámola neste blog pois estivo a traballar unha década na nosa provincia polo que foi unha muller que aportou moito á cultura de Ourense.
Foi a maior de sete irmáns, e co esforzado apoio dos seus pais destacou no seu afán polo coñecemento e a formación. Realizou os seus primeiros estudos en Redondela e os de mestra elemental e superior en Pontevedra, finalizados en 1908. Foi unha das primeiras mulleres en obter o título o a Escola de Estudos Superiores de Maxisterio en Madrid, na segunda promoción (1910-1913). En 1914 casa co farmacéutico redondelano Luís Pereira Míguez.
En 1908 conseguiu o título de mestra superior na Escola Normal de Pontevedra, posteriormente, ingresou na Escola Superior do Maxisterio de Madrid (1910-1913), onde recibiu a influencia da Institución Libre de Ensino, fundamentalmente de Luís de Zulueta. En 1914 foi nomeada profesora de pedagoxía na Escola Normal de Pontevedra.
En 1908 conseguiu o título de mestra superior na Escola Normal de Pontevedra, posteriormente, ingresou na Escola Superior do Maxisterio de Madrid (1910-1913), onde recibiu a influencia da Institución Libre de Ensino, fundamentalmente de Luís de Zulueta. En 1914 foi nomeada profesora de pedagoxía na Escola Normal de Pontevedra.
Implicouse no fomento da asistencia dos nenos á escola, impulsou a creación de centros escolares, ampliou a educación de adultos, colaborou coas xuntas municipais na utilización dos campos agrícolas experimentais e dos talleres artesanais e industriais, e fomentou o estudo e investigación das características xeográficas e culturais de Galicia.
Tamén colaborou tamén activamente co Seminario de Estudos Galegos e noutras iniciativas como a Escola Rural Galega. En 1933 asinou o manifesto dos intelectuais galegos a favor do Estatuto de Autonomía.
Coa Guerra Civil Española foi separada da cátedra e dada de baixa na escala (12 de xuño de 1937). Unha vez terminada a guerra, revisouse o seu expediente e volveu ao seu cargo pero con "traslado forzoso e inhabilitación para cargos directivos e de confianza". Así, empezou de novo en Ourense onde permaneceu dez anos e implicouse na vida cultural e social ourensá. O 1 de outubro de 1951 ocupou de novo a praza de profesora numeraria de pedagoxía da Escola Normal de Pontevedra.
Vid: Puga Pereira, Manuel. Ernestina Otero Sestelo. Pedagoga.
Olalla Márquez Losada, "Ernestina Elena Otero Sestelo", Album de mulleres,
Wikipedia: Ernestina
Olalla Márquez Losada, "Ernestina Elena Otero Sestelo", Album de mulleres,
Wikipedia: Ernestina
24 septiembre 2011
MARÍA ANTONIA OROSA GONZÁLEZ
Naceu no ano 1918 en Ribadavia e era Catedrática de Bioloxía. Dedicouse de forma íntegra á docencia e os que foron os seus alumnos lémbrana con agarimo pois abríulles o mundo da bioloxía. Xa foi pioneira en mostrar aos seus pupilos o mundo da natureza a base de experiencias prácticas. Tamén foi concelleira polo PSOE na primeira lexislatura da democracia.
(Na fotografía, María Orosa é a da dereita)
Vid: O Ribeiro
(Na fotografía, María Orosa é a da dereita)
Vid: O Ribeiro
21 septiembre 2011
ASUN ADÁ
Artista ourensá nacida en San Cristovo de Cea en 1977. Estuda Imaxe e Son e a súa principal actividade é a fotografía. Traballa desde fai máis de dez anos en diferentes medios de comunicación como poden ser TVE ou TVG en labores de realización e isto mantena constantemente na análise da imaxe.
Fotógrafa de catálogos como "Azul" da obra de Luís Veciño. Deseñadora, Fotógrafa e Maquetadora do receitario "Raíces dá Cociña Artesá" publicado en 2006; tamén como Fotógrafa participa noutros libros publicados "Aconteceres da Capela de San Pedro de Leiro", "Vals Latino" e un par de portadas para Delta Publicacións, cunha fotografía de Espinho "Unha especie e bágoa (e outros contos recuperados)" de Eduardo Tijeras, e para "Cantos y Cuántos escuros" de Carlos Álvarez a obra de pastel "Dualidade" Fotógrafa do grupo ourensán D-Sengaño. Desde hai anos imparte clases de debuxo e pintura, así como cursos de fotografía en diferentes colexios ou particulares.
A súa obra artística é resultado de horas de traballo, constancia e un continuo querer experimentar sen deixar nunca de expresar os seus sentimentos máis profundos, sen pensar en que dirán ou se a técnica utilizada está aprobada ou non.
A súa maneira de crear vai experimentando cambios continuos para lograr traballar só desde os seus sentimentos máis íntimos, desde a súa alma. Na obra desta creadora podemos atopar diferentes estilos e modos de ver a realidade desde un punto de vista místico, colorido e cheo de vida aínda cando a expresión resultante da obra sexa en grao sumo duro. A sociedade actual, a necesidade de legar á igualdade entre todos os seres que habitan este mundo e a liberdade de decidir como dereito que todos temos, son os temas que se reflicten nas súas obras.
12 agosto 2011
ALEXANDRA COELLO
Alexandra Coello naceu en Ourense e é licenciada en Bioloxía pola Universidade de Santiago de Compostela. Nada máis terminar os estudos e con tan só 25 anos, esta ourensá consiguiu unha bolsa que lle levou a participar nunha expedición científica rumbo ao Círculo Polar Ártico. Pero a alegría foi dobre: Alexandra ía ser un dos poucos científicos españois en participar na primeira expedición española en chegar a esta zona do planeta a bordo do barco "Hespérides", ao cruzar o paralelo 80 graos Norte á altura do estreito de Fram, moi preto das illas de Svalbard, na zona norte de Noruega.
A fazaña ocorreu no mes de xuño de 2007, ano no que se celebrou, ademais, o Ano Polar Ártico, co que España contribuíu co seu pequeno gran de area a través da campaña Atos-Ártico, co obxectivo de estudar o impacto do cambio climático nunha das dúas zonas máis xélidas do planeta.
E alí, a bordo do buque de investigación oceanográfica da Armada española, a nova bióloga estivo preto dun mes estudando o fitoplancto mariño, é dicir, unhas microalgas que son moi abundantes nas augas polares e coñecer así a súa capacidade para sobrevivir nunhas condicións ambientais tan extremas.
Un ano despois, Alexandra sentiu de novo a chamada do frío e embarcouse cara ás xélidas augas do Ártico para seguir coas súas investigacións. Durante os meses de marzo e abril permaneceu alí. É a primeira ourensá en pisar o Polo norte.
Na actualidade, Alexandra Coello traballa en Baleares, cun equipo de investigación no Departamento de Oceanografía Biolóxica do Instituto Mediterráneo de Estudos Avanzados (Imedea), onde continúa desentrañando os segredos dos mares e fondos mariños.
10 agosto 2011
LAURA SEARA SOBRADO
Naceu en Allariz en 1975. É licenciada en Dereito e avogada. Laura Seara, de 36 anos de idade, foi deputada no Parlamento de Galicia entre os anos 2001 e 2009, data na que foi nomeada directora xeral do Instituto da Muller. Isto obrigoulle a renunciar á súa acta de deputada para regresar a Madrid.
Tamén exerceu as funcións de portavoz de Igualdade e Cultura no Parlamento Galego entre 2001 e 2005, así como portavoz de Medio e Igualdade e presidenta da Comisión de Igualdade do Parlamento de Galicia entre 2005-2009.
Licenciada en Dereito, traballou como consultora de calidade e foi vicepresidenta do Consello da Mocidade de España. Actualmente é membro do Comité Federal do PSOE e responsable da Secretaría de Igualdade, Movementos Sociais e Emigración do Partido Socialista de Galicia.
Moi ligada á actividade política na provincia de Ourense, onde se implicou intensamente, centrou boa parte da súa xestión no Instituto da Muller en impulsar acordos cos concellos rurais para a promoción das mulleres do campo, a través de cursos de formación e de iniciativas destinadas a buscar a súa independencia económica e persoal.
Tamén exerceu as funcións de portavoz de Igualdade e Cultura no Parlamento Galego entre 2001 e 2005, así como portavoz de Medio e Igualdade e presidenta da Comisión de Igualdade do Parlamento de Galicia entre 2005-2009.
Licenciada en Dereito, traballou como consultora de calidade e foi vicepresidenta do Consello da Mocidade de España. Actualmente é membro do Comité Federal do PSOE e responsable da Secretaría de Igualdade, Movementos Sociais e Emigración do Partido Socialista de Galicia.
Moi ligada á actividade política na provincia de Ourense, onde se implicou intensamente, centrou boa parte da súa xestión no Instituto da Muller en impulsar acordos cos concellos rurais para a promoción das mulleres do campo, a través de cursos de formación e de iniciativas destinadas a buscar a súa independencia económica e persoal.
Vid: El País
16 julio 2011
ÁNGELES DEL RÍO NIEVES
Naceu en Riós en 1937. Realizou estudos en Verín, onde foi operadora da central da Compañía Telefónica Nacional de España, pasando á empresa Siemens Ag.
Casada con Juan Sindel, herdeiro do fundador da fábrica de material escolar dos famosos lapis "Hispania" de Ferrol.
Afeccionada á lectura, o seu libro preferido segue sendo A Biblia.
Na actualidade reside en Nuremberg (Alemaña), onde a súa familia ten a Fundación Johan Sindell, con obras de arte. O seu esposo e fillo son afeccionados á fotografía e a pintura.
É neta por liña materna de Casiano Nieves, primeiro aviador civil ourensán que en 1914, tras obter en París o título de piloto civil, participou en competicións en monoplano.
Anxos do Río ten publicados poemas nunha antoloxía xermana.
Vid: Ángeles del Río
CELIA PARRA
Celia Parra naceu en Ourense no 1991. Empezou a ler poesía guiada polas recomendacións da súa nai, e en pouco tempo ela mesma púxose a escribir.
Acaba de recibir o premio María Mariño con De novo a náusea e o Avelina Valladares polo poemario Non berce das mareas.
Vid: Novacaixagalicia
Acaba de recibir o premio María Mariño con De novo a náusea e o Avelina Valladares polo poemario Non berce das mareas.
Vid: Novacaixagalicia
15 julio 2011
LOLA TOUZA DOMÍNGUEZ, JULIA TOUZA DOMÍNGUEZ e AMPARO TOUZA DOMÍNGUEZ
As irmás Touza, Dolores, Amparo e Julia, naceron en Ribadavia e grazas a elas salváronse moitos xudeus que chegaban á estación de ferrocarril de Ribadavia para pasar a fronteira de Portugal fuxindo dos nazis..
As
irmás Touza eran Dolores, Amparo e Julia Touza Domínguez. A maior era Dolores
que naceu en 1890, seguida de Amparo dous anos menor, que naceu no 1892 e a
máis nova, Julia, naceu no 1901. Eran de familia humilde e numerosa pois eran
sete irmáns e vivían na rúa do Xuíz Viñas, número dous, pero foron tres nenas
que tiveron unha infancia feliz pois eran alegres, curiosas e inquedas. Xa desde a súa infancia podíase
prever a súa heroicidade. A familia estivo sempre moi unida e apoiaron a Lola
cando tivo un fillo de solteira pois sabían que ese feito provocara certo
escándalo nunha vila tan pequena e pechada.
Lola,
Amparo e Julia tiñan unha grande capacidade emprendedora e para saír dunha
situación de escaseza por ser tempos moi difíciles de guerra e moita fame rexentaron o casino de Ribadavia e ademais
crearon outro negocio consistente nun posto-quiosco na estación de tren de
Ribadavia. Vendían rosquiñas, melindres, froitas e incluso bebidas como licor
café e viño da comarca. Era un quiosco hexagonal chego de xanelas por todos os
lados e ata daban caldo galego quente para os días de inverno[1]. O
negocio daba resultado pois, daquela, a estación de Ribadavia tiña moita
actividade e mobilizaba moita xente. Tamén os nenos do colexio aproveitaban os
recreos para ir ao quiosco a probar os
doces caseiros.
Aquí
comezaría unha trama secreta cuxas protagonistas van ser as tres irmás e que
supuxo un feito altamente encomiable xa que, arriscando a súa vida, salvaron a
centenares de xudeus que escapaban da persecución nazi.
Un
día do ano 1941, o ano da terrible guerra, as irmás atoparon a un home de
estatura elevada, barbudo e sucio, tapado cun abrigo de mendigo estaba agochado
nunha esquina do único banco do andén. Levaba todo o día mirando de xeito desconfiado.
Ao chegar a noite unha voz sae do quiosco: “Mira
ese hombre, lleva todo el día ahí sentado sin coger el tren…”. Lola
achegouse a el e faloulle pero el non a
entendía e observábaa con desconfianza cos seus ollos azuis. Chamábase Abraham
Bendayem e chegara de Lyon de onde se
escapara do campo de concentración, xunto cun asturiano ao que mataron os nazis
tras a fuxida[2].
De
inmediato quixeron axudalo e Lola foi falar con Francisco Estévez que estaba
descargando ladrillos dun vagón para pedirlle o favor de que levara a Abraham a
Portugal. Pola noite, Francisco e Ramón Estévez acudiron á casa de Lola coas
canas de pescar e contou Ramón Estévez: “Nos
levantamos a las cuatro y nos fuimos a casa de Lola. Ya estaban preparados,
estaban detrás de la puerta . Lola sacó del bolsillo cuatro duros …”[3]
Déronlle unha cana ao home e foron ao Miño. Tras varias horas chegaron a
Frieira e Abraham quitouse a roupa e despediuse de Ramón dicindo: “Lembrareite toda a vida, amigo”. Cruzou
o Miño e chegou a terras Portuguesas. A partir de entón, comezou unha rede
clandestina encabezada polas irmás Touza que conseguiu salvar a centenares de
xudeus.
Entre
1941 e 1945 numerosos xudeus, belgas, polacos, alemáns… viaxaban na liña
Hendaya-Vigo pois fuxían dos campos de concentración nazi[4]. A
rede comezaba en Xirona ata Medina del Campo e desde alí continuaba ata as
estacións de Monforte e Ribadavia, coñecida como a Estación Liberdade. Os
xudeus traían un visado feito polo cónsul portugués, Arístides Sousa, quen segundo
parece, era o que daba aviso ás irmás, por medio dun telegrama, de que no tren
ía algún xudeu. Ao chegar a Ribadavia os xudeus preguntaban por “la madre” que
era o alcume de Lola. As irmás agachaban aos xudeus no seu quiosco e durante a
noite levábanos á súa casa permanecendo alí ata poder cruzar a fronteira a
Portugal andando ou en coche. Deste xeito as irmás foron salvando a dous por
semana e a cada un dábanlle unhas moedas que gañaran nos bailes que organizaban no seu casino e
que ían gardando celosamente nunha bolsiña no caixón do aparador.
Contaron
coa colaboración dos taxistas Xosé Rocha e Javier Míguez “El Calavera”; un
tonelero chamado Ricardo Pérez “El Evangelista” que estivera en Nova York e
sabía inglés e polaco actuando de intérprete entre as irmás e os xudeos; e
Francisco e Ramón Estévez[5]. Esta
trama foi levada con moitísima discreción e lealdade entre todos e apenas foi
coñecida entre as xentes do pobo. É evidente que, supuña un risco moi alto para
todos pois, de feito, algunha vez viñeron os da Gestapo a Ribadavia, que por
entón andaban en Galicia polo wolframio para os seus acorazados e tanques, a
preguntar por “la madre”. A lealdade e o silencio mantivo a todos unidos
conseguindo salvar a máis de cincocentos xudeus.
No
casino das irmás organizábanse os bailes de pasodobres e tangos, todo dentro da
normalidade. Pero esa normalidade agochaba unha coartada. No aparador da súa
casa era onde gardaban unha bolsiña coas moedas que gañaban para despois
darllas aos fuxidos.
Todos,
un a un, foron escapando, grazas ás irmás Touza, dos terrores das persecucións
inhumanas. Desde 1941 a 1945 as irmás axudaron a dúas persoas por semana. Elas
eran a forza e a liberdade. A estas mulleres había que facerlles xustiza para
que a Historia as recoñecese.
No
ano 1964, outro dos homes que grazas a “la madre” puido escapar do terror,
quixo saber que fora daquela muller que o levara unha noite sen lúa ao outro
lado da fronteira, que o levou camiño á liberdade. Era Isaac Reztmann que se
atopaba en Nova York e se convertera nun próspero comerciante alemán de pais
xudeus. Isaac coñecera a un galego chamado Amancio Vázquez que viña a Galicia
durante as vacacións, e pediulle que
preguntara polas irmás Touza. Foi así como a historia transcendeu ata chegar a
un libreiro de Vigo chamado Antón Patiño e con el comezaría a saír esta
historia á luz.
Ela
viviron a súa historia con total silencio, tal foi que nin os seus descendentes
chegaron a coñecer. Sabían que arriscaran moito a súa vida e non querían que
eles sufriran por nada. As tres irmás non casaron pero tiveron descendencia. Julio
Touza lembra á súa avoa Lola con estas bonitas palabras: “Ellas ayudaban a estas personas de
manera desinteresada y nunca lo hicieron público. Tampoco lo contó mi padre.
Eran solidarias por naturaleza y no solo con judíos huidos, sino también con
prisioneros de la Guerra Civil, a los que daban comida a través de los barrotes
de la cárcel”. Dela di que era unha
muller moi forte e con tesón[6].
O tempo deu oportunidade de sacar á
luz unha historia que arrepía de emoción. Esta historia é un exemplo da forza das
mulleres por construír un mundo máis xusto. Mulleres que non tiveron medo a
arriscar a súa vida por salvar a dos demais para que acadaran a liberdade,
tal como se grava na placa que Ribadavia
lles dedicou: “Ás tres irmás, Lola,
Amparo e Julia Touza, loitadoras pola liberdade”.
A valentía das irmás tamén foi
eloxiada pola Asemblea Universal Sefardí: “Nuestro
testimonio de admiración y gratitud para Lola, Amparo y Julia quienes aún a
riesgo de sus vidas han salvado a sus semejantes, a nuestros hermanos, de una
muerte segura”[7].
Así mesmo foron honradas pola Fundación para a Paz de Simón Peres e plantouse
unha árbore en Xerusalén na que se di: “A
las hermanas Touza es un ejemplo para el futuro de amor y de valor, principios
escasos en estos tiempos de odio”. Pero ademais solicitouse por parte da Rede
Sefardí de España e o Centro de Estudos Medievais de Ribadavia que foran
declaradas Xustas das Nacións, que é o
máximo recoñecemento o Estado Israelí fai a persoas que axudaron aos xudeos
durante o Holocausto.
O que fixeron as irmás Touza foi tan
digno e de tanta valentía que en libros, artigos, reportaxes, etc, relataron a
súa fazaña igualándoas á marabillosa xesta de Oskar Schindler por iso son
chamadas “Las Schindler gallegas”. Incluso Hollywood preparou en 1918 un
musical sobre as irmásTouza en base á novela de Ruiz Barrachina titulada Estación Libertad.[8]
Dolores faleceu en 1966, Amparo en
1981 e Julia en 1983. Fóronse en silencio porque elas quixeron pero a súa
historia quedou gravada nos corazóns de todos os que salvaron e conseguiron a
liberdade.
REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS
Garrido Vilariño, Xosé Maneul, “Las
hermanas Touza-Domínguez, justas entre las naciones” en August-Zarebska, A e
Martín Villora, T. (eds) Guerra, exilio, diáspora.
Aproximaciones literarias e históricas, Wroclaw Wydawnichtwo Uniwersytetu
Wroclawskiego, (2014) 129-134.
Mejuto, Eva, Memoria do silencio, Vigo, Xerais, 2017.
Patiño Regueira, Antón, Memoria de Ferro, Vigo, Promocións Culturais Galegas, (2005) 153-156.
Ruiz Barrachina, Emilio, Estación Libertad, Madrid, Esfera de los libros, 2016.
Touza David, Alexandra
, Lola, Amparo e Xulia, as irmás Touza, (Ribadavia, Ponle Cara al Turismo,
2019
[1] Alexandra Touza
David, Lola, Amparo e Xulia, as irmás
Touza, (Ribadavia, Ponle Cara al Turismo, 2019) 5.
[2] Paco Rego, “La gallega
que salvó a 500 judíos” https://www.elmundo.es/suplementos/cronica/2008/678/1223919740.html consultado o 14 de
abril de 2020.
[3] “Caridade , valentía…e silencio “ www.crtvg.es/tvg/a-carta/reporteiros-04-02-2012
citado por Garrido Vilariño, Xosé Maneul, “Las hermanas
Touza-Domínguez, justas entre las naciones” en August-Zarebska, A e Martín
Villora, T. (eds) Guerra, exilio,
diáspora. Aproximaciones literarias e históricas (Wroclaw Wydawnichtwo
Uniwersytetu Wroclawskiego, 2014) 132.
[4] Main Montero, “Las
hermanas Shindler gallegas que salvaron a 500 judíos de holocasto” https://elpais.com/cultura/2018/04/25/actualidad/1524609887_725436.html consultado o 14 de
abril de 2020.
Iván
Fernández Amil, “Hermanas Touza: las tres gallegas que salvaron a cientos de
judíos de los nazis” https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/cultura/hermanas-touza-las-tres-gallegas-que-salvaron-a-cientos-de-judios-de-los-nazis consultado o 14 de
abril de 2020.
[5] Antón Patiño
Regueira, Memoria de Ferro, (Vigo,
Promocións Culturais Galegas, 2005) 153-156.
[6] Main Montero, “Las
hermanas Shindler gallegas que salvaron a 500 judíos de holocasto” https://elpais.com/cultura/2018/04/25/actualidad/1524609887_725436.html consultado o 14 de
abril de 2020.
[7] Paco Rego,
“La gallega que salvó a 500 judíos”…web.cit.
[8] Miguel Lorenzi,
“Hollywood prepara un musical sobre las hermanas Touza, “Las Schindler
gallegas” https://www.lavozdegalicia.es/noticia/cultura/2017/01/23/hollywood-prepara-musical-sobre-hermanas-touza-schindler-gallegas/0003_201701G23P27991.htm consultado o 15 de
abril de 2020.
19 junio 2011
CONCEPCIÓN CAMBA SALGADO
Naceu en Ourense o 6 de abril de 1909. No ano 1921 matriculouse durante cinco cursos no Instituto , acadando o título de bacherelato no ano 1926 cunha cualificación notable. Posteriormente inscribiuse na facultade de Filosofía, cando tiña 17 anos, pero só nos consta que fixo un curso.
No ano 1932 contraeu matrimonio na Igrexa da Trinidade de Ourense con don Emilio Junquera que era almacenista e era fillo dunha distinguida familia do Ferrol e sobriño de Alfonso Junquera un almacenista na Praza Maior de Ourense.
Concepción Camba faleceu prontamente, en xullo de 1935. Organizouse o seu enterro no Posio a onde acudiu moito xente da cidade demostrando que a familia contaba coa simpatía de moita xente.
Vid: Cid Galante, Rosa María e Benso Calvo, Carmen, "Los expedientes de las estudiantes de Bachillerato: una fuente básica para el estudio del alumnado femenino de los Institutos. Ourense como ejemplo (1900-1930)" en Revista de Educación, 26, 2007, pp. 437-470; e hemeroteca.
No ano 1932 contraeu matrimonio na Igrexa da Trinidade de Ourense con don Emilio Junquera que era almacenista e era fillo dunha distinguida familia do Ferrol e sobriño de Alfonso Junquera un almacenista na Praza Maior de Ourense.
Concepción Camba faleceu prontamente, en xullo de 1935. Organizouse o seu enterro no Posio a onde acudiu moito xente da cidade demostrando que a familia contaba coa simpatía de moita xente.
Vid: Cid Galante, Rosa María e Benso Calvo, Carmen, "Los expedientes de las estudiantes de Bachillerato: una fuente básica para el estudio del alumnado femenino de los Institutos. Ourense como ejemplo (1900-1930)" en Revista de Educación, 26, 2007, pp. 437-470; e hemeroteca.
Etiquetas:
Bachillera de comezos de século XX,
C,
Pioneiras,
Primeiras Universitarias
15 junio 2011
MARÍA DEL VALLE LOZANO
Coñecida coma María de Beiro. Naceu en Beiro no ano 1887. Casada de moi xoven, o matrimonio emigrou a Cuba, onde o marido acadou éxito coma empresario do ramo da alimentación. Nai de oito fillos, Manuel, poeta e xornalista fusilado en Ourense o 11 de Agosto do 1936 acusado de rebelión e tráfico de armas, Ernesto, mestre e tamén xornalista represaliado, Mercedes, que casou no 1939 con Celso Madriñán Neira, Maruja, de ideoloxía falanxista, Esther, Blanca, tamén casada no 1939 co pintor Manuel Prego de Oliver, Ricardo, asasinado en Valencia por un membro da Falanxe a piques de rematar a guerra, e Luis, falecido en accidente anos antes.
De volta a España a familia aparece empadroada na segunda planta do antigo nº 15, hoxe 11, da rúa da Paz; anos máis tarde, xa na guerra, na rúa da Amargura, no campo das Mercés e fronte o antigo Hospital, dende onde escoitaban as detonacións dos fusilamentos no campo de Aragón.
Afillada ó Partido Comunista, e polo feito de selo, foi detida o día 21 de Xullo de 1936 nas rúas de Ourense, día no que tamén deteñen ós seus fillos Manuel e Ricardo. María del Valle Lozano, de 49 años, foi internada no cárcere de Celanova durante 16 meses, dándolle o “paseo” de Bande a Xinzo da Limia, destorzo cerebral por fusilamento, di o Rexistro, o 29 de Outubro de 1937 en Lomba de Lamas, e a familia tres días na procura do seu corpo que apareceu enterrado en O Mosteiro, dous lugares preto de Xinzo da Limia.
Foi asasinada xunto a unha moza de 19 años, Salud Torres. Aínda que segundo Sánchez Mazas, recollendo a testemuña dunha veciña de Celanova que o vira cos seus propios ollos, botáronlle gasolina e queimárona viva, alí mesmo, na praza fronte do convento, versión moi dubidosa.
O seguinte poema dedicoullo Carlo Rodríguez Fer a María de Beiro e a Salud Torres, as dúas fusiladas.
O TERROR EN CARRO DE VACAS
Ata a Lomba de Lamas,
onde os doces prados do outono
son lameiros de regos transparentes
fluíndo baixo a última sombra da noite
espida polas pastoras das brañas
e polas aves canoras na albada,
ata alí mesmo,
tras subir lentamente polo Monte Furriolo,
chegou o terror en carro de vacas
Non se pecharon máis
os ollos das nenas pobres do campo
nin deixaron de ver nunca
o sangue do chedeiro
escorrendo polo cabezallo,
pingando polo eixo,
revirando na roda
flamexante e vermella
como un sol tristemente caído
sobre a lama da lomba
O carro secular e inmóbil,
o alarido interminable
da cantadeira sobre o eixo,
o arrepío dos estadullos en punta
coma se os fungueiros saísen espetados
polas furas das feridas das mulleres mortas,
eran a expresión do medo
Pero non doeron máis a María de Beiro
os balazos que coseron o seu corpo
que os que descoseran antes
a seu fillo Manuel,
que os que descoserán máis tarde
a seu fillo Ricardo
Non magoaron máis a Salud
as balas que acabaron coa súa vida
que as que remataran coa xustiza,
pois a esperanza tiña entón a parálise
dun carro de bois detido sobre o barro
por desfeita cerebral no outono
Elas eran o leite nutricio
e as mazás da vida
no tempo do leite ardendo gasolina
e da mazá con hemorraxia interna
Ninguén puido comprendelo
na Lomba de Lamas
Fusilaran o leite branco,
fusilaran a mazá vermella,
e o terror viña en carro de vacas
aforcando a dignidade co xugo
Ata a Lomba de Lamas,
onde os doces prados do outono
son lameiros de regos transparentes
fluíndo baixo a última sombra da noite
espida polas pastoras das brañas
e polas aves canoras na albada,
ata alí mesmo,
tras subir lentamente polo Monte Furriolo,
chegou o terror en carro de vacas
Non se pecharon máis
os ollos das nenas pobres do campo
nin deixaron de ver nunca
o sangue do chedeiro
escorrendo polo cabezallo,
pingando polo eixo,
revirando na roda
flamexante e vermella
como un sol tristemente caído
sobre a lama da lomba
O carro secular e inmóbil,
o alarido interminable
da cantadeira sobre o eixo,
o arrepío dos estadullos en punta
coma se os fungueiros saísen espetados
polas furas das feridas das mulleres mortas,
eran a expresión do medo
Pero non doeron máis a María de Beiro
os balazos que coseron o seu corpo
que os que descoseran antes
a seu fillo Manuel,
que os que descoserán máis tarde
a seu fillo Ricardo
Non magoaron máis a Salud
as balas que acabaron coa súa vida
que as que remataran coa xustiza,
pois a esperanza tiña entón a parálise
dun carro de bois detido sobre o barro
por desfeita cerebral no outono
Elas eran o leite nutricio
e as mazás da vida
no tempo do leite ardendo gasolina
e da mazá con hemorraxia interna
Ninguén puido comprendelo
na Lomba de Lamas
Fusilaran o leite branco,
fusilaran a mazá vermella,
e o terror viña en carro de vacas
aforcando a dignidade co xugo
Vid: Nomes e voces; La Voz de Galicia, hemeroteca e Wikipedia
SALUD TORRES DÍEZ
Salud naceu en Ourense ás dez da mañá do 12 de agosto de 1911 e era filla de Silvio Torres Bellido que era de Onil, Alicante, e de profesión cocheiro e de Julia Díez Borrajo que era de Coia, Allariz. O matrimonio vivía no número 93 da rúa do Progreso. Nesa rúa era onde Salud adoitaba a xogar e nunha ocasión, o 15 de febreiro de 1920, cando tiña oito anos, foi atropelada na Ponte Pedriña á saída da rúa do Progreso por un coche conducido polo banqueiro Señor Fuentes. O atropelo causoulle graves lesións polo que foi levada á Casa de Socorro e recoñecida polo Doutor Julio García. Feitas as curas Salud puido regresar ese mesmo día á súa casa. A noticia do atropelo saiu en toda a prensa local e galega pois, certamente, debeu ser alarmante.
(Fonte: Arquivo do Rexistro Civil)
En 1926 fixo o ingreso para o Instituto de Segunda Ensinanza de Ourense pero non consta o seu expediente.
Foi delegada de UXT e militante do Partido Comunista e participou nun mitin organizado polo Comité Provisional de la CGTU celebrado no teatro Principal en abril de 1934 e que estaba presidido polo deputado comunista Bolívar. En dito mitin interveu xunto con Manuel Pousa, Rafael Ochoa, Benigno Álvarez, Manuel García Filgueira e Francisco Paladini. Asistiron ao evento as organizacións campesiñas coas súas respectivas bandeiras e ao finalizar o acto cantaron os Coros proletarios a Internacional.
Nesa época seu pai estaba delicado de saúde e faleceu en xullo de 1934 mentres Salud e Silvio estaban en plena militancia activa.
Salud foi detida xunto co seu irmán Silvio en outubro 1934 durante a folga xeral dese ano acusada de comunista e por incitar aos soldados á rebelión e foi sometida a un Consello de Guerra. No inicio da Guerra Civil detivérona e levárona ao cárcere de Celanova e o 29 de outubro de 1937 "paseárona" e fusilárona. Tiña vinte e cinco anos. O seu cadáver apareceu no lugar de Lomba de Lamas (Xinzo de Limia).
(Fonte: El Compostelano, 22 outubro, 1934. De Galiciana)
Claudio Rodríguez Fer dedicoulle o seguinte poema:
O TERROR EN CARRO DE VACAS
Ata a Lomba de Lamas,
onde os doces prados do outono
son lameiros de regos transparentes
fluíndo baixo a última sombra da noite
espida polas pastoras das brañas
e polas aves canoras na albada,
ata alí mesmo,
tras subir lentamente polo Monte Furriolo,
chegou o terror en carro de vacas
Non se pecharon máis
os ollos das nenas pobres do campo
nin deixaron de ver nunca
o sangue do chedeiro
escorrendo polo cabezallo,
pingando polo eixo,
revirando na roda
flamexante e vermella
como un sol tristemente caído
sobre a lama da lomba
O carro secular e inmóbil,
o alarido interminable
da cantadeira sobre o eixo,
o arrepío dos estadullos en punta
coma se os fungueiros saísen espetados
polas furas das feridas das mulleres mortas,
eran a expresión do medo
Pero non doeron máis a María de Beiro
os balazos que coseron o seu corpo
que os que descoseran antes
a seu fillo Manuel,
que os que descoserán máis tarde
a seu fillo Ricardo
Non magoaron máis a Salud
as balas que acabaron coa súa vida
que as que remataran coa xustiza,
pois a esperanza tiña entón a parálise
dun carro de bois detido sobre o barro
por desfeita cerebral no outono
Elas eran o leite nutricio
e as mazás da vida
no tempo do leite ardendo gasolina
e da mazá con hemorraxia interna
Ninguén puido comprendelo
na Lomba de Lamas
Fusilaran o leite branco,
fusilaran a mazá vermella,
e o terror viña en carro de vacas
aforcando a dignidade co xugo
Vid: Nomes e Voces e investigación en arquivos e Hemeroteca.
13 junio 2011
ROSA JARES HERRERO
Naceu en Mourisca (Viana do Bolo) o 15 de febreiro de 1909. No ano 1928 matricúlase na carreira de Farmacia pero nos Rexistros de Matrícula so consta que realizou un curso por libre pero grazas á información facilitada poa súa neta, Marta Martínez, que se puxo en contacto con este blog, sabemos que Rosa Jares rematou a carreira de Farmacia en tempos da República (conservando a familia o seu título) e que se colexiou no Colexio de Farmacia co número 40 e que exerceu en Viana do Bolo, na farmacia situada na Praza Maior, ata os anos 1975-76 . Estaba colexiada co nº 40. Casou con Manuel Pérez Puga e tiveron catro fillos: María Rosa, José Manuel, Herminda e Concepción.
Freire Quintas, Laura, Aportación a la Historia de la Farmacia en la provincia de Orense, traballo presentado na Facultade de Farmacia da Universidade Complutense en 2015, p.59, 233. (Foto extraída de Freire Quintas)..
El Correo gallego, 20 de agosto de 1955.
10 junio 2011
ELENA MARTÍNEZ SUÁREZ
Era mestra e aprobou as oposicións a maxisterio en Madrid en 1929 e en 1930 estivo exercendo na escola de Poulo en Gomesende. Despois destinárona á escola de Allariz e en 1958 tivo unha homenaxe na vila xa que recibíu o Lazo da Orden de Alfonso X o Sabio. Este galardón outórgaselle a aquelas persoas xurídicas do territorio español que destacan no campo de cultura, educación, ciencia e docencia. Tamén levou varios premios por parte do I.N.P.
Vid: El Pueblo Gallego,17 de marzo de 1929, p. 11; El Pueblo Gallego, 13 de decembro de 1930, p. 8; la Región, 25 de febreiro de 1930, p. 8; El Pueblo Gallego, 18 de novembro de 1957, p. 11.
05 junio 2011
04 junio 2011
MERCEDES FEIJÓO SOTOMAYOR
Naceu en Ourense O 8 de marzo de 1895 e era filla do propietario Urbano Feijóo Sotomayor, marqués de Santa Ilduara, que foi deputado pola provincia de Ourense e tamén empresario en Cuba e integrante das FET de la Jons e sería nomeado embaixador en Monrovia no ano 57.
Mercedes era irmá de Elena, Ilduara e Carlota. Como a súa irmá Carlota ingresou nos estudos de Maxisterio no ano 1908 realizando os cursos por libre. Estivo matriculada no Instituto ourensán ata finalizar os estudos de maxisterio en 1913. Exerceu como mestra na provincia de Ourense e un dos seus destinos foi a escola de Cualedro.
Foi integrante da Sección Feminina con carnet. Era unha muller que se movía en círculos de distinción. Foi residir a Madrid onde tiña numerosas amizades e alí faleceu en xaneiro de 1951.
29 mayo 2011
MARISOL ACOSTA RODA
Nacida en Ourense en 1945 e criada en Zamora, esta muller polifacética no mundo da creatividade e a empresarial.
Comezou a súa andaina profesional colaborando en diferentes medios de comunicación como El Correo de Zamora ou Radio Zamora.
En 1968 ingresou no equipo da Cadea Ser de Salamanca como redactora radiofónica. Un ano despois iniciou o seu contacto co mundo da publicidade en Madrid traballando de redactora creativa para diferentes axencias de publicidade.
Dende 1982 ata 1985 foi a directora de Rdaio 80 en Salamanca. En xaneiro de 1985 converteuse na directora de Antena 3 en Salamanca cando esta cadea adquiriu as emisoras de Radio 80. Ese mesmo ano fundou a axencia de publicidade Ideas´Sshop á que se dedicou en corpo e alma durante estes últimos 25 anos.
Tamén foi profesora na Escola de Publicidade de Salamanca nos anos setenta e presidenta da Asociación de Empresas de Publicidade de Salamanca. Pola súa traxectoria, recibiu o premio de periodismo en 1972.
Ademais disto tamén era pintora e realizou varias exposicións na Caixa de Aforros Municipal de Vigo. Nunha das entrevistas que concedeu á prensa dicía que "las obras clásicas las interpreto como clásicas y las que se adaptan bien al estilo modernmo como modernistas". Era da opinión que as mulleres se a adaptaban mellor ao mundo das artes pola súa sensibilidade. O seu artista preferido era Tolouse Lautrec.
Vid: La Noche, 19 de novembro de 1966, p. 1; La noche, 22 de novembro de 1966, p. 1.
25 mayo 2011
TERESA PORTO
Teresa Porto era filla de Lino Porto, médico pediatra que se encargou da Gota de Leche en Ourense dende o ano 1912. Cando el faleceu foi a súa filla, Teresa, a que se encargou do cometido de La Gota de Leche en Ourense e na provincia ata o ano 1933.
Estes consultorios, ideados en Francia a finais do século XVIII e que se introducen en España a comezos do XX, foron unha fórmula para loitar contra a mortalidade infantil usando métodos de atracción como o de ofrecer gratuitamente leite como suplemento alimenticio. A estrutura básica da Gota de Leche-Consultorio de Lactantes consistía nunha sala de espera, un cuarto para pesar aos nenos, unha sala de consulta e lugar para entrega de biberóns, etc. Estes centros tiñan distintos patrocinios: uns foron mantidos por concellos, outros pola caridade privada, xuntas provinciais de protección á infancia, etc. Na provincia será o médico Lino Porto quen estea a cargo deste dispensario. Este facultativo facía fincapé nas medidas que as nais debían adoptar ante a crianza dos seus/súas fillos/as, reparando especialmente na educación da muller que, segundo el, adoecía dos debidos coñecementos. Insistía en que tanto mestres como mestras foran formados tamén en contidos puericultores para que, á súa vez, puideran dar charlas semanais en leccións nocturnas ás nais dos diferentes núcleos de poboación de Ourense. E, en efecto, parece ser que no Partido de Xinzo se levou a cabo esta experiencia dando bos resultados pois as nais acudían entusiasmadas[2]. Lino Porto reiteradamente solicitaba do Concello subvencións para a “Gota de Leche” para atender ás nais pobres e aos/ás nenos/as desvalidos/as.
Vid: Diario de un médico de guardia (idem foto)
Vid: Cid Galante, Rosa María e Benso Calvo, Carmen, Entre a tradición e o cambio. A muller na sociedade ourensá de comezos do século XX, Ourense, Deputación Provincial, 2010.
Suscribirse a:
Entradas (Atom)